Hipermobilność stawów to cecha, która u dzieci występuje znacznie częściej niż u dorosłych. Dla wielu rodziców elastyczność ciała dziecka kojarzy się z czymś pozytywnym – dzieci „wyginające się jak gumka” często są uznawane za sprawne i uzdolnione ruchowo. Tymczasem nadmierna ruchomość stawów może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych, w tym bólu, trudności z koordynacją i zaburzeń chodu. W artykule wyjaśniamy, czym jest hipermobilność u dzieci, jakie mogą być jej objawy.

Czym jest hipermobilność u dzieci?

Hipermobilność to stan, w którym stawy dziecka poruszają się w zakresie większym niż typowy dla danego wieku. U małych dzieci jest to zjawisko fizjologiczne i często nie wymaga leczenia – elastyczne stawy są naturalnym etapem rozwoju. Jednak u niektórych dzieci nadmierna ruchomość stawów nie zanika z wiekiem i może przybierać postać uogólnionej hipermobilności lub tzw. zespołu hipermobilności (ang. Hypermobility Spectrum Disorder, HSD).

W skrajniejszych przypadkach mówi się o zespołach genetycznych, takich jak zespół Ehlersa-Danlosa (EDS), które wymagają specjalistycznego podejścia. W kontekście dziecięcej motoryki najczęściej jednak mamy do czynienia z łagodną formą hipermobilności, która może, ale nie musi, wiązać się z trudnościami funkcjonalnymi.

Objawy hipermobilności, które powinny zwrócić uwagę rodziców

Choć hipermobilność nie zawsze daje wyraźne objawy, niektóre sygnały mogą wskazywać, że dziecko potrzebuje wsparcia:

• częste potykanie się lub upadki podczas chodzenia i biegania,

• szybkie męczenie się, niechęć do dłuższego stania lub spacerów,

• ból nóg, szczególnie w obrębie stóp, kolan lub bioder,

• trudność w utrzymaniu równowagi i koordynacji ruchowej,

• wiotkość mięśni, wrażenie „lejącego się” ciała,

• opóźnienia w rozwoju motoryki dużej (np. późniejsze chodzenie),

• nienaturalne zakresy ruchu – np. wyprostowane łokcie i kolana wyginające się do tyłu.

Jeśli dziecko wykazuje kilka z powyższych objawów, warto skonsultować się z fizjoterapeutą dziecięcym lub ortopedą.

Jak hipermobilność wpływa na rozwój stóp?

Nadmierna ruchomość stawów często wiąże się z obniżonym napięciem mięśniowym i osłabioną stabilizacją stawów. U dzieci z hipermobilnością może występować:

• płaskostopie dynamiczne,

• koślawość pięt i kolan,

• niewydolność mięśni stopy i podudzia,

• zaburzenia propriocepcji – czyli czucia głębokiego.

W efekcie dziecko może mieć trudności z utrzymaniem prawidłowego ustawienia stóp podczas chodu. Często też chodzi w sposób niestabilny lub wykonuje dodatkowe, kompensacyjne ruchy, które z czasem mogą obciążać inne części układu ruchu, jak kolana czy biodra.

Jakie buty są najlepsze dla dziecka z hipermobilnością?

Dobór odpowiedniego obuwia dziecięcego jest kluczowy w codziennym funkcjonowaniu dziecka z hipermobilnością. Odpowiednie buty mogą poprawić stabilność, ułatwić kontrolę ruchu stopy i zapobiegać pogłębianiu się wad postawy. Warto szukać obuwia, które:

• Stabilizuje tyłostopie – najlepiej sprawdzają się modele z dobrze wyprofilowanym, usztywnionym zapiętkiem (ale nie zbyt twardym).

• Ma elastyczną, ale sprężystą podeszwę – zbyt miękka podeszwa nie zapewni wystarczającej kontroli ruchu, a zbyt twarda może ograniczać biomechanikę chodu.

• Posiada antypoślizgową i szeroką podstawę – zwiększa to kontakt z podłożem i zmniejsza ryzyko upadków.

• Dobrze dopasowuje się do stopy – but nie może być ani za luźny, ani zbyt ciasny. Dobre będą modele zapinane na rzepy lub sznurówki.

• Mają odpowiedni profil wewnętrzny – w niektórych przypadkach zalecane są dziecięce wkładki ortopedyczne, ale ich zastosowanie powinno być poprzedzone konsultacją ze specjalistą.

Dzieci z łagodną hipermobilnością, bez istotnych zaburzeń postawy, mogą nosić dobrze dopasowane dziecięce buty sportowe. Natomiast w przypadku wyraźnych trudności lub współwystępujących wad postawy, warto sięgnąć po obuwie profilaktyczne lub ortopedyczne – zgodnie z zaleceniami fizjoterapeuty.

Czy dziecko z hipermobilnością potrzebuje wkładek ortopedycznych?

Wkładki ortopedyczne są często stosowane w terapii dzieci z hipermobilnością, ale nie każdemu dziecku będą potrzebne. Ich zastosowanie zależy od:

• stopnia nasilenia wad stóp (np. płaskostopia, koślawości),

• obecności bólu lub dyskomfortu,

• zaburzeń w rozkładzie ciężaru ciała,

• ogólnej postawy i wzorców ruchowych.

Najlepiej, aby decyzję o wkładkach podjął fizjoterapeuta lub ortopeda po dokładnej ocenie biomechaniki chodu dziecka i wykonaniu badania podoskopowego.

Wspomaganie terapii hipermobilności – ćwiczenia i profilaktyka

Poza odpowiednim obuwiem, bardzo ważna jest aktywność fizyczna i ćwiczenia wzmacniające. Dzieci z hipermobilnością powinny regularnie wykonywać:

• ćwiczenia stabilizacyjne i równoważne,

• ćwiczenia wzmacniające mięśnie głębokie (core stability),

• zabawy sensoryczne wspomagające czucie głębokie,

• ćwiczenia stóp – np. chwytanie palcami przedmiotów, rolowanie piłeczki.

Terapia powinna być prowadzona indywidualnie, w formie zabawy, najlepiej pod okiem fizjoterapeuty dziecięcego.

Hipermobilność u dzieci to zjawisko powszechne, ale nie zawsze wymagające leczenia. Kluczowe jest obserwowanie dziecka, wczesne rozpoznanie objawów i dobór odpowiedniego obuwia, które zapewni stabilizację i wsparcie dla rozwijających się stóp. Dobrze dobrane buty – w połączeniu z aktywnością fizyczną i ćwiczeniami – mogą znacząco poprawić komfort dziecka i zapobiec późniejszym problemom z układem ruchu. W przypadku wątpliwości zawsze warto skonsultować się z fizjoterapeutą dziecięcym, który oceni potrzeby małego pacjenta indywidualnie.