Dlaczego dziecko chodzi na palcach i czy to powód do niepokoju?

Rodzice często z niepokojem obserwują, że ich dziecko chodzi na palcach. Czasem wygląda to wręcz uroczo – maluch przypomina wtedy małego baletmistrza. Jednak naturalne pytanie brzmi: czy taki sposób chodzenia powinien budzić nasze zaniepokojenie? Kiedy to zupełnie normalne, a kiedy warto udać się do specjalisty?

Chodzenie na palcach u dzieci – norma czy sygnał alarmowy?

Przede wszystkim warto wiedzieć, że u małych dzieci, zwłaszcza do około 2-3 roku życia, chodzenie na palcach często jest zupełnie fizjologiczne. Maluchy dopiero uczą się koordynacji ruchowej i mają naturalną tendencję do eksplorowania różnych wzorców chodu. Dodatkowo u dzieci w tym wieku układ nerwowo-mięśniowy cały czas dojrzewa, a napięcie mięśniowe nie jest jeszcze w pełni ustabilizowane.

Najczęstsze, zupełnie niegroźne powody chodzenia na palcach to:

• chęć szybszego przemieszczania się (dziecko czuje się na palcach „lżejsze”),

• ciekawość i eksperymentowanie z ruchem,

• zabawa w balet czy wspinanie się „jak kotek”.

Jeśli więc maluch potrafi chodzić również normalnie na całej stopie, a chodzenie na palcach to tylko jeden ze sposobów poruszania się w ciągu dnia – zwykle nie ma powodów do obaw.

Kiedy chodzenie na palcach może niepokoić?

Są jednak sytuacje, które powinny zwrócić uwagę rodziców i skłonić do konsultacji z pediatrą, neurologiem dziecięcym lub fizjoterapeutą. Chód na palcach może być bowiem objawem:

• podwyższonego napięcia mięśniowego (hipertonia), szczególnie mięśni łydek i stóp,

• przykurczu ścięgna Achillesa, który ogranicza możliwość swobodnego stawiania pięty,

• nieprawidłowości neurologicznych, np. w przebiegu mózgowego porażenia dziecięcego (MPD),

• spektrum autyzmu – chodzenie na palcach jest tam jednym z objawów, obok innych cech (np. brak kontaktu wzrokowego, powtarzalne ruchy, problemy z komunikacją).

Powodem do niepokoju jest sytuacja, gdy:

• dziecko zawsze chodzi wyłącznie na palcach, unika stawiania pięty,

• chód na palcach utrzymuje się powyżej 3-4 roku życia,

• towarzyszą temu inne niepokojące objawy (np. częste potykanie się, trudności z bieganiem, problemy z równowagą, nietypowe zachowania społeczne).

Co może zrobić rodzic?

Warto najpierw w domu poobserwować, czy dziecko w innych sytuacjach (np. podczas zabawy, biegania na boso po trawie) potrafi postawić stopę całą na podłożu. Jeśli tak – często jest to kwestia przejściowa.

Dobrym pomysłem są także:

• ćwiczenia rozciągające i wzmacniające – np. chodzenie po piętach, po wewnętrznej i zewnętrznej krawędzi stopy, wspinanie na palce i powolne opuszczanie pięty,

• chodzenie boso po zróżnicowanych powierzchniach, co pobudza różne grupy mięśni i uczy prawidłowego ustawienia stopy.

Trzeba jednak unikać zmuszania dziecka na siłę do chodzenia na całej stopie – może to wywołać stres i opór.

Warto też zadbać o właściwe obuwie dziecięce – lekkie, elastyczne i dobrze dopasowane do długości oraz szerokości stopy. Nieprawidłowo dobrane buty mogą utrwalać nawyk chodzenia na palcach lub sprzyjać innym deformacjom.

Kiedy do specjalisty?

Jeśli masz wątpliwości, najlepiej nie zwlekać. Fizjoterapeuta dziecięcy lub ortopeda oceni, czy chód dziecka jest prawidłowy. Może zalecić indywidualne ćwiczenia, a w przypadku skrócenia ścięgna Achillesa – specjalny program rehabilitacji.

Wczesna diagnostyka pozwala uniknąć późniejszych problemów z postawą ciała i bólów kręgosłupa w wieku nastoletnim i dorosłym. W większości przypadków, przy odpowiednio dobranej terapii, dzieci bardzo szybko uczą się prawidłowego wzorca chodu.

Chodzenie na palcach bywa częścią naturalnego rozwoju i eksploracji ruchowej dziecka. Jeśli jednak taki sposób chodzenia dominuje, trwa zbyt długo lub towarzyszą mu inne objawy, warto skonsultować się ze specjalistą. Wczesna profilaktyka to najlepsza inwestycja w zdrowy kręgosłup i prawidłową postawę w przyszłości.